Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής: Η αφηρημάδα και η δημιουργικότητα πάνε μαζί λένε ερευνητές

Όταν το μυαλό περιπλανιέται ίσως δημιουργεί. Νέα ευρήματα από ερευνητές του Ευρωπαϊκού Κολλεγίου Νευροψυχοφαρμακολογίας δείχνουν ότι η διάσπαση προσοχής, χαρακτηριστικό γνώρισμα της ΔΕΠΥ, δεν είναι πάντα εμπόδιο, αλλά πηγή έμπνευσης. Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι η τάση για «νοητική περιπλάνηση» μπορεί να συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα δημιουργικότητας και πρωτοτυπίας στη σκέψη.

Αυτό που οι περισσότεροι θεωρούν απροσεξία ή αφηρημάδα, φαίνεται πως κρύβει έναν διαφορετικό τρόπο επεξεργασίας της πραγματικότητας. Οι συμμετέχοντες με περισσότερα χαρακτηριστικά ΔΕΠΥ παρουσίασαν ανεπτυγμένη ικανότητα να σκέφτονται «έξω από το κουτί» και να δίνουν απροσδόκητες λύσεις σε προβλήματα. Δεν ήταν απλώς ότι αποσπώνταν – ήταν ότι το μυαλό τους ταξίδευε συνειδητά, επιλέγοντας να περιπλανηθεί, κάτι που ενίσχυε τη δημιουργική σκέψη.

Όταν η αφηρημάδα γίνεται δύναμη

Όπως διαβάζουμε στο The Brighter Side News, οι ειδικοί ξεχώρισαν δύο είδη αυτής της περιπλάνησης: την αυθόρμητη, όταν το μυαλό φεύγει χωρίς έλεγχο, και την εσκεμμένη, όταν κάποιος αφήνει συνειδητά τις σκέψεις του να «τρέξουν». Όσοι εμφάνιζαν τη δεύτερη μορφή σημείωναν καλύτερες επιδόσεις σε ασκήσεις δημιουργικότητας, όπως στην εύρεση ασυνήθιστων χρήσεων για καθημερινά αντικείμενα. Η μελέτη υποστηρίζει έτσι ότι η χαρακτηριστική ανησυχία και η φαινομενική διάσπαση προσοχής μπορεί να είναι η άλλη όψη μιας ισχυρής φαντασίας.

Σε μια δεύτερη έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychological Medicine, οι επιστήμονες διερεύνησαν πώς οι ενήλικες με ΔΕΠΥ αξιοποιούν τα ψυχολογικά τους χαρίσματα – από το χιούμορ και τη διαίσθηση έως την ενσυναίσθηση και τη λεγόμενη «υπερ-συγκέντρωση». Σε δείγμα 400 ατόμων από το Ηνωμένο Βασίλειο, εκείνοι με ΔΕΠΥ αξιολόγησαν τους εαυτούς τους ως πιο αυθόρμητους, ευρηματικούς και πρόθυμους να ρισκάρουν.

Η σημασία της αξιοποίησης των δυνάμεων

Ωστόσο, το να γνωρίζεις τα δυνατά σου σημεία δεν αρκεί. Οι συμμετέχοντες που χρησιμοποιούσαν ενεργά τα ταλέντα τους –όχι απλώς τα αναγνώριζαν– εμφάνιζαν υψηλότερη ικανοποίηση από τη ζωή και καλύτερη ψυχική υγεία. Η χρήση των προσωπικών δυνάμεων αποδείχθηκε πιο καθοριστική από τη βαρύτητα των συμπτωμάτων. Με άλλα λόγια, δεν έχει τόση σημασία πόσο συχνά αποσπάται η προσοχή σου, αλλά το αν αξιοποιείς τη φαντασία και την ενέργειά σου με τρόπο δημιουργικό.

Οι ερευνητές θεωρούν ότι μια προσέγγιση που βασίζεται στις δυνάμεις, και όχι μόνο στη μείωση των συμπτωμάτων, θα μπορούσε να μεταμορφώσει τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τη ΔΕΠΥ. Αντί για αποκλειστική έμφαση στην πειθαρχία ή τη συγκέντρωση, προτείνουν πρακτικές που ενισχύουν την έμφυτη περιέργεια και τη δημιουργικότητα των ατόμων. Έτσι, το ίδιο χαρακτηριστικό που κάποτε θεωρούνταν πρόβλημα, μπορεί να γίνει εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης.

Η σημασία της αξιοποίησης των δυνάμεων

Για δεκαετίες, η ΔΕΠΥ παρουσιαζόταν κυρίως ως «διαταραχή ελλειμματικής προσοχής». Όμως οι νέες έρευνες ανατρέπουν αυτή τη μονοδιάστατη εικόνα, προτείνοντας ότι πρόκειται περισσότερο για μια διαφορετική γνωστική «ρυθμιστική λειτουργία». Η αφηρημάδα δεν είναι πάντα αδυναμία, αλλά τρόπος πρόσβασης σε ασυνήθιστες ιδέες και καινοτόμες συνδέσεις.

Φυσικά, δεν είναι κάθε ονειροπόληση παραγωγική. Η υπερβολική ή ανεξέλεγκτη περιπλάνηση του νου μπορεί να διαταράξει τη συγκέντρωση και να επιβαρύνει την καθημερινότητα. Εδώ έρχεται η συμβολή των τεχνικών ενσυνειδητότητας (mindfulness), που βοηθούν τους ανθρώπους να μετατρέπουν τη διάσπαση σε ελεγχόμενη ροή σκέψης. Με αυτόν τον τρόπο, η δημιουργικότητα ενισχύεται χωρίς να χαθεί η ισορροπία.